Op naar het Oosten

Trends in verhuisstromen

Sinds het aantrekken van de woningmarkt in 2014 is er een trend waarneembaar dat er steeds meer wordt verhuisd vanuit de Randstad naar overig Nederland, waaronder ook naar Gelderland en Overijssel.

Het gaat in vergelijking met de totale binnenlandse verhuisstromen niet om heel grote aantallen. De meeste verhuizingen vinden plaats over korte afstand, vaak binnen dezelfde gemeente. In 2022 ging het in Overijssel en Gelderland bij elkaar om circa 12.200 verhuisden uit de Randstad op een totaal van circa 125.000, ofwel 9,8%. In 2012 waren het er nog maar 7.700 (6,3%). We hebben het hier over verhuisde hoofden van huishoudens, die een jaar eerder nog op een ander adres in Nederland woonden.

Verhuisde huishoudens tussen de Randstad enerzijds en Overijssel en Gelderland anderzijds

In het jaar 2022 is de stroom vanuit de Randstad voor het eerst in tien jaar enigszins gedaald ten opzicht van het voorgaande jaar. Althans, in absolute zin is dit het geval. Dit hangt samen met een algehele daling in de binnenlandse verhuismobiliteit. Er zijn in 2022 binnen Nederland over de hele linie minder huishoudens verhuisd, ook binnen de Randstad en binnen Overijssel en Gelderland. Relatief gezien (ten opzichte van de totaal aantal verhuisden naar of binnen beide provincies) is het aandeel van Randstad in 2022 even groot als in 2021 (9,8%).

Selectieve stromen

De stroom uit de Randstad naar de beide oostelijke provincies bestaat vooral uit dertigplussers, hoewel er natuurlijk ook jongeren uit de Randstad in bijvoorbeeld Nijmegen of Enschede gaan studeren. De toename van de stroom uit de Randstad betreft alle leeftijden, met uitzondering van jongeren tot 23 jaar.

Terwijl de stroom uit de Randstad toenam, bleef de omgekeerde stroom betrekkelijk constant van omvang. De achtergrond van de trek naar de Randstad moeten we vooral zoeken in redenen van studie of werk en niet zozeer in de woningmarkt. Dat blijkt ook uit het profiel van de verhuisden. In de stroom naar de Randstad zijn vooral jongeren en ‘oudere jongeren’ sterk vertegenwoordigd. Toch is dit profiel in de tijd wel veranderd. Nog altijd zijn jongeren in de studentenleeftijd sterk vertegenwoordigd, maar hun aantal is afgenomen, terwijl de stroom ‘oudere jongeren’ (23-30 jaar) toenam.

Overigens is de instroom uit de Randstad niet in alle regio’s gelijk van samenstelling en is ook de ontwikkeling in de tijd niet overal gelijk. Meer hierover is te vinden op de pagina over het profiel van de vestigers per regio.

Invloed van de Randstad per regio

De meeste Randstedelingen die naar het oosten verhuizen blijven in de buurt. Vooral Rivierenland en Foodvalley hebben de instroom uit de Randstad over een lange periode zien toenemen. Deze regio’s kenden toch al relatief veel uitwisseling met aangrenzende delen van de Randstad. Ook in Noord-Veluwe en de Stedendriehoek is de invloed van de Randstad relatief groot.

In de verder weg gelegen regio’s, zoals Twente, de Achterhoek en landelijk Overijssel, is de invloed van de Randstad kleiner, zeker als dat wordt afgezet tegen de totale binnenlandse verhuisdynamiek. Toch is deze instroom in alle tien de onderscheiden regio’s over de laatste tien jaar toegenomen, zowel absoluut als relatief (ten opzichte van de totale verhuisstroom). En juist de landelijke regio’s hebben de laatste drie jaar een inhaalslag gemaakt.

Aandeel van de verhuisden (inclusief binnengemeentelijk), afkomstig uit de Randstad (bron: CBS Microdata, bewerking RIGO)

Invloed van de Randstad per gemeente

Op het schaalniveau van gemeenten blijkt nog sterker dat de invloed van de Randstad het grootst is in direct aan de Randstad grenzende gemeenten, zoals Nijkerk en Culemborg. Daar komt de laatste jaren tot meer dan 30% van de totale instroom (inclusief die uit eigen gemeente) uit de Randstad. In relatieve zin is in de meest oostelijk gelegen gemeenten veelal niet meer dan 5% van de recent verhuisden afkomstig uit de Randstad.

Vrijwel overal is de invloed van de Randstad in ieder geval in absolute, maar meestal ook in relatieve zin (in relatie toe alle binnenlandse verhuizingen) toegenomen. Op onderstaande kaartbeelden is deze oprukkende invloed te zien. Daarin zien we de Randstad langzaam opschuiven naar het oosten.

Aandeel van recent binnen Nederland verhuisden (inclusief binnengemeentelijk), afkomstig uit de Randstad, 2011-2013
Aandeel van recent binnen Nederland verhuisden (inclusief binnengemeentelijk), afkomstig uit de Randstad, 2020-2022

In onderstaande interactieve figuur worden de aantallen per gemeente zonder verdere duiding weergegeven. Omdat het in sommige gemeenten om kleine aantallen gaat en omdat die van jaar tot jaar kunnen fluctueren, zijn de cijfers hier per drie jaar bij elkaar geteld. (NB. De gemeente Rozendaal ontbreekt wegens te weinig waarnemingen. Renswoude, Veenendaal en Rhenen worden tot Foodvalley gerekend, maar liggen eigenlijk in de provincie Utrecht).

Overig Nederland en het buitenland

Een andere trend is dat de instroom uit het buitenland over een aantal jaren bezien is toegenomen. Het coronajaar 2020 vormt hierin wel een trendbreuk, in 2021 herstelde de instroom uit het buitenland weer en in 2022 is de instroom uit het buitenland nog weer aanzienlijk toegenomen. Onder vestigers uit het buitenland bevinden zich ook (hoofden van) huishoudens die via een andere gemeente (bijvoorbeeld een gemeente met een AZC) zijn doorverhuisd, maar die een jaar eerder nog niet in Nederland woonden (zie bronnen en methoden voor de definitie van verhuisden). Ook arbeidsmigranten (voor zover ingeschreven) vinden we in deze categorie terug. De vestigers uit het buitenland en uit overig Nederland (niet-Randstad en niet Overijssel en Gelderland) blijven in dit onderzoek verder buiten beschouwing.