Trends in verhuisstromen
Jaarlijks verhuizen er circa 900.000 huishoudens naar een ander adres in Nederland. Het gaat hier om (hoofden van) huishoudens die een jaar eerder nog niet op dat adres woonden.
Verreweg de meest verhuizingen vinden plaats over korte afstand, binnen de eigen regio of zelfs gemeente. Een trend is dat er steeds meer wordt verhuisd vanuit de Randstad naar overig Nederland. Het gaat in vergelijking met de totale verhuisstromen maar om kleine aantallen, maar de stroom is wel toegenomen, zowel in absolute als in relatieve zin.
In deze studie kijken we naar het oosten (de provincies Gelderland en Overijssel, met onderscheid in tien regio’s). Er is dan duidelijk een stijgende lijn te zien van verhuisde huishoudens uit de Randstad. De andere kant op is de stroom redelijk constant over de langere termijn. In 2021 vestigden zich circa 13.400 huishoudens vanuit de Randstad in ‘het oosten’. In 2012 waren het er nog maar 7.700.
Invloed van de Randstad per regio
De meeste Randstedelingen die naar het oosten verhuizen blijven in de buurt. Vooral Rivierenland en Food Valley hebben de instroom uit de Randstad over een lange periode zien toenemen. Deze regio’s kenden toch al relatief veel uitwisseling met aangrenzende delen van de Randstad. Ook in Noord-Veluwe en de Stedendriehoek is de invloed van de Randstad relatief groot.
In de verder weg gelegen regio’s, zoals Twente, de Achterhoek en landelijk Overijssel, is de invloed van de Randstad kleiner, zeker als dat wordt afgezet tegen de totale verhuisdynamiek. Toch is deze instroom in alle tien de onderscheiden regio’s over de laatste tien jaar toegenomen, zowel absoluut als relatief (ten opzichte van de totale verhuisstroom). Ook hebben de instromers hier en daar een heel specifiek profiel (zie ook de pagina ‘Profiel van de vestigers uit de Randstad’).
Recente ontwikkelingen
In het jaar 2021 was het aantal vestigers (huishoudens) uit de Randstad in Overijssel en Gelderland als geheel 9% groter dan in het jaar 2020. Een sterk bovengemiddelde groei in relatieve zin vond plaats in de landelijke delen van Overijssel. De invloed van de Randstad is hier niet groot maar wel toegenomen.
Het jaar 2021 was overigens net als 2020 een uitzonderlijk jaar, vanwege de nog altijd sluimerende corona-pandemie, die mogelijk ook van invloed is geweest op de verhuispatronen. Zo is het denkbaar dat de opkomst van het thuiswerken het vertrek uit de Randstad heeft gestimuleerd. Elders in deze rapportage wordt deze hypothese nader onderzocht.
Selectieve stromen
Een blik op de leeftijden van de verhuisden leert dat stromen van en naar de Randstad heel verschillend van aard zijn. In de stroom naar de Randstad zijn vooral jongeren en ‘oudere jongeren’ sterk vertegenwoordigd. De achtergrond moeten we vooral zoeken in redenen van studie of werk. De afname van de stroom naar de Randstad betreft juist vooral jongeren in de studentenleeftijd.
De stroom uit de Randstad naar de beide oostelijke provincies bestaat in vergelijking hiermee veel meer uit dertigplussers, hoewel er natuurlijk ook jongeren uit de Randstad in bijvoorbeeld Nijmegen of Enschede gaan studeren. De toename van de stroom uit de Randstad betreft alle leeftijden, met uitzondering van jongeren tot 23 jaar.
Overigens is de instroom uit de Randstad niet in alle regio’s gelijk van samenstelling. Meer hierover is te vinden op de pagina over het profiel van de vestigers per regio.
Invloed van de Randstad per gemeente
Op het schaalniveau van gemeenten blijkt nog sterker dat de invloed van de Randstad het grootst is in direct aan de Randstad grenzende gemeenten, zoals Nijkerk en Culemborg. Daar komt de laatste jaren tot meer dan 30% van de totale instroom (inclusief die uit eigen gemeente) uit de Randstad. In relatieve zin is in de meest oostelijk gelegen gemeenten veelal niet meer dan 5% van de recent verhuisden afkomstig uit de Randstad.
Vrijwel overal is de invloed van de Randstad in ieder geval in absolute, maar meestal ook in relatieve zin (in relatie toe alle verhuizingen) toegenomen. Op onderstaande kaartbeelden is deze oprukkende invloed te zien. De toename in relatieve zin is beperkter, omdat veelal ook de andere verhuisstromen zijn toegenomen. Niettemin zien we de Randstad langzaam opschuiven naar het oosten.
In onderstaande interactieve figuur worden de aantallen per gemeente zonder verdere duiding weergegeven. Omdat het in sommige gemeenten om kleine aantallen gaat en omdat die van jaar tot jaar kunnen fluctueren, zijn de cijfers hier per drie jaar bij elkaar geteld. (NB. De gemeente Rozendaal ontbreekt wegens te weinig waarnemingen. Renswoude, Veenendaal en Rhenen worden tot Food Valley gerekend, maar liggen eigenlijk in de provincie Utrecht).
Overig Nederland en het buitenland
Een andere trend is dat de instroom uit het buitenland over een aantal jaren bezien is toegenomen. Het coronajaar 2020 vormt hierin wel een trendbreuk, in 2021 herstelde de instroom uit het buitenland weer. Onder vestigers uit het buitenland bevinden zich ook (hoofden van) huishoudens die via een andere gemeente (bijvoorbeeld een gemeente met een AZC) zijn doorverhuisd, maar die een jaar eerder nog niet in Nederland woonden (zie bronnen en methoden voor de definitie van verhuisden). Ook arbeidsmigranten (voor zover ingeschreven) vinden we in deze categorie terug. De vestigers uit het buitenland en uit overig Nederland (niet-Randstad en niet Overijssel en Gelderland) blijven in dit onderzoek verder buiten beschouwing.