De drijfveren achter de diverse verhuisstromen zijn uit de droge registraties niet rechtstreeks te achterhalen. Maar uit combinaties van leeftijden, typen huishoudens en kenmerken van betrokken woningen kan wel een indruk worden verkregen.
Op zoek naar ruimte
Wanneer de vertrekstromen uit de Randstad van de laatste jaren worden vergeleken met de verhuisstromen binnen de Randstad zelf, wordt duidelijk dat de vertrekkers uit de Randstad in toenemende mate voor de ruime (koop)woningen gaan. Binnen de Randstad zijn de betrokken woningen kleiner dan daarbuiten en binnen de Randstad is geen trend naar groter wonen te bespeuren. Als we verder inzoomen op het vertrek uit de grote steden blijkt dat er duidelijk sprake is van zowel een toegenomen suburbanisatie binnen de Randstad als een toegenomen stroom naar verder weg.
Wat betreft levensfase zien we over een langere periode bezien een toegenomen vertrek uit de Randstad in de economisch actieve leeftijdsklassen (tussen de dertig en de zestig). Maar ook het vertrek van zestigplussers is toegenomen en in 2023 ook het vertrek van jongeren. Elders in deze publicatie is het profiel van de vestigers uit de Randstad nader uitgediept.
Push en pull
In onderstaande figuren is voor de afzonderlijke regio’s te zien hoe de instroom uit de Randstad er uit zien en wat voor woningen door vestigers uit de Randstad zijn betrokken. Het gaat duidelijk om ruimtezoekers. Het zijn vooral de grotere woningen waar de instroom uit de Randstad zich manifesteert.
Afgaande op de leeftijden zitten er veel werkenden tussen, voor wie de mogelijkheid van thuiswerken kan hebben meegespeeld in de beslissing om de Randstad te verlaten. Sinds “corona” is thuiswerken steeds meer ingeburgerd geraakt. Maar ook voor die tijd nam de trek uit de Randstad naar Overijssel en Gelderland al toe.
De belangrijkste drijfveer voor het verlaten van de Randstad zoeken we in de woningmarkt en dan vooral in de toegenomen krapte in de Randstad zelf. Sinds de kredietcrisis blijf de woningproductie structureel achter bij de bevolkingsontwikkeling, vooral in West-Nederland. Het woningtekort treft vooral jonge huishoudens in de opbouwfase van hun leven. Zij slagen er niet meer allemaal in om een ruime(re) woning in de Randstad te vinden. Buiten de Randstad zijn die woningen nog wel te vinden en bovendien tegen een goede prijs (per vierkante meter). In een studie van RaboResearch wordt het vertrek uit de (steden in) de Randstad rechtstreeks in verband gebracht met het prijsverschil (per vierkante meter) op de koopwoningmarkt.
Kort door de bocht kun je stellen dat huishoudens de Randstad uit worden geconcurreerd. Omdat de meesten daarbij toch in de buurt van de Randstad blijven, kun je ook stellen dat de Randstad uitdijt. Op deze pagina kun je dat goed zien aan de hand van kaartbeelden.
De vele zestigplussers die zich vestigen in de regio Noord-Veluwe doen wel vermoeden dat er naast push-factoren ook pull-factoren aan het werk zijn. Op die leeftijd hebben de meeste mensen immers al een goede (ruime) woning, ook in de Randstad. Deze mensen worden niet zozeer de Randstad uitgedreven als wel aangetrokken door de kwaliteiten van het wonen in een meer landelijke omgeving. Dat geldt ook voor de vestigers in de Achterhoek en landelijk Twente. Het helpt als ze daarbij een flinke overwaarde op hun huis in de Randstad kunnen meenemen.
De omgekeerde stroom, naar de Randstad toe, verschilt hemelsbreed van de stroom uit de Randstad. Dit geldt zowel voor de kenmerken van de huishoudens als voor de betrokken woningen. Hier spelen heel andere achtergronden, waar we hier niet verder op in zullen gaan.
Hoe zal het verder gaan?
De schaarse aan ruime en relatief betaalbare en ruime koopwoningen in de Randstad zal nog wel even voortduren. Alleen dat al zal ook de komende jaren een drijfveer voor vertrek blijven. Intussen is thuiswerken zo ingeburgerd geraakt, dat voor huishoudens die voor werk aan de Randstad gebonden zijn een woonplaats buiten de Randstad een reële optie is. Alle kans dus dat de stroom vanuit de Randstad naar Overijssel en Gelderland aanhoudt of wellicht zelfs toeneemt. Dit hangt ook af van de toegankelijkheid van de bestemmingsregio’s.
Gezien de vergrijzing hadden we een verdere toename van pensioenmigratie uit de Randstad verwacht. Dit laatste is in 2023 vooralsnog niet uitgekomen. Het het vertrek van 60-plussers is net als dat van de meeste andere leeftijden gestabiliseerd en de groei zit hem in 2023 alleen in de jongeren die naar de studentensteden trekken. Maar de vergrijzing zal nog toenemen, dus hier zit nog rek in.
Andersom lijkt het erop dat de stroom jongeren in de studentenleeftijd naar de Randstad weer aantrekt, mogelijk geholpen door de hernieuwde basisbeurs. En ook oudere jongeren (23-29 jaar) vertrekken nog altijd in groten getale naar de Randstad. Of dit aanhoudt hangt mede af van de toegankelijkheid (lees: betaalbaarheid) van de Randstad voor mensen met hun eerste baan. Zij ondervinden in toenemende mate concurrentie op de woningmarkt van goed betaalde expats. Na een dip in coronatijd is de instroom uit het buitenland weer helemaal terug.